مقایسه مشخصات هندسی جاده های حوزه آبخیز جنگلی چهل چای با استانداردهای هندسی جاده های روستایی به لحاظ میزان تولید رواناب

سابقه و هدف: جاده ها بیش ترین تغییرات انسانی را در داخل حوزه های آبخیز به وجود می آورند و یکی از عوامل شروع رواناب محسوب می شوند. در مناطق کوهستانی شبکه جاده، با وجود سطح کم نسبت به سطح کل منطقه تاثیر زیادی را بر هیدرولوژی منطقه می گذارد. این مطالعه به منظور مقایسه مشخصات هندسی جاده های حوزه آبخیز چهل چای با استانداردهای جاده های روستایی و محاسبه رواناب ناشی از این جاده ها در دو حالت استاندارد وموجود انجام گرفته است.مواد و روش ها: نقشه شبکه جاده های موجود در حوزه آبخیز چهل چای با استفاده از نقشه های توپوگرافی 25000/1 سازمان نقشه برداری، تصاویر ماهواره ای و برداشت زمینی توسط gps تهیه شد. سپس مشخصات فنی جاده نظیر عرض بستر، عرض ماشین رو، عرض شانه خاک برداری و خاک ریزی، طول و شیب دامنه خاک برداری و خاک ریزی، شیب طولی، عمق و جوی کناری جاده ها ثبت گردیده و با استفاده از آزمون one sample t-test در برنامه spss با استانداردها مقایسه گردید. در مرحله بعد چند مقطع عرضی جاده ها در حالت موجود و استاندارد در برنامه civil 3d رسم و با هم مقایسه گردید. در نهایت میزان رواناب ناشی از جاده ها با استفاده پارامترهای طول و عرض جاده، میزان بارندگی و ضریب رواناب بر حسب مترمکعب در سال، برای کل جاده های موجود محاسبه و مقایسه گردید. یافته ها: در منطقه مورد مطالعه 07/337 کیلومتر جاده، با تراکم 12/13 متر در هکتار جاده وجود دارد. نتایج به دست آمده نشان داد شیب طولی و شیب دامنه خاک برداری، برای کلاسه ارتفاعی بیشتر از 6 متر در جاده های آسفالت با استانداردها اختلاف معنی داری ندارند و در بقیه موارد اختلاف ها معنی دار است. در جاده های شوسه، عرض شانه خاک برداری و خاک ریزی، شیب طولی و دامنه خاک برداری برای کلاسه ارتفاع بیش از 6 متر اختلاف معنی داری با استانداردها دارند. شیب طولی و شیب دامنه خاک برداری کلاسه ارتفاعی بالای 6 متر جاده های خاکی با استانداردها دارای اختلاف معنی دار را نمی باشد. نتایج به دست آمده نشان داد که میزان افزایش روان آب در وضعیت موجود نسبت به حالت استاندارد در جاده های آسفالت، شوسه، خاکی و کل جاده ها به ترتیب 06/43، 02/39، 42/ 33 و26/39 درصد درسال می باشد.نتیجه گیری کلی: تفاوت وضعیت موجود جاده ها با استانداردهای ساخت آنها اگر فقط توسط علم آمار و معنی دار بودن یا نبودن تفاوت ها بیان شود، به طور موثر نمی تواند متخصصین امر را متوجه اثرات عدم رعایت این استانداردها نماید. همچنین تفاوت بین وضعیت هندسی موجود و استانداردها نشان داد که در زمان ساخت می توان اثرات جانبی ناشی از ساخت جاده را کاهش داد. لذا نتایج این تحقیق میزان رواناب در جاده های موجود و افزایش 39 درصدی آن نسبت به حالت استاندارد را به دلیل عدم توجه به اصول جاده سازی نشان داد. دست آورد این پژوهش نشان داد برآورد میزان روان آب ناشی از جاده ها معیاری موثر برای شناخت اثرات جانبی ساخت غیر اصولی جاده ها می باشد. واژه های کلیدی:جاده، مشخصات هندسی، رواناب ، حوزه آبخیز چهل چای.